هیومیک چیست؟

اسید های هیومیک از مهمترین اجزاء مواد هیومیکی هستند ،واین مواد اصلی ترین تشکیل دهنده ترکیبات ارگانیک خاک (هوموس ها) ، زغال سنگ و مواد آلی آبهای اقیانوس و دریا می باشند . هیومیک ها از تجزیه بیولوژیک مواد مرده آلی توسط میکرو ارگانیزم های موجود در محیط بوجود آمده و بصورت کمپلکسی از انواع اسید های مختلف می باشند . اسید های هیومیک قابلیت بسیار بالایی در تشکیل کمپلکس با یون های مختلفت مواد موجود در محیط داشته و کلوئید های هیومیکی بدین شکل تشکیل می گردند. با توجه به این مطلب که مواد هیومیکی محصول نهایی تجزیه هر ماده آلی درشرایط ویژه و توسط میکرو ارگانیسم های خاص بوده و از موجود زنده گرفته شده و توسط موجودات زنده دیگری شکل گرفته اند، برای رشد دادن به هر موجود زنده دیگری کارایی داشته و باز به دلیل اینکه موجودات مولد مواد هیومیکی باکتریها ومخصوصا قارچهای خاکزی غیر بیماریزا هستند به رشد اینگونه موجودات نیز بیشتر کمک می نمایند. باکتریها وقارچهای پاتوژن (بیماریزا) که در تشکیل مواد هیومیکی هیچ نقشی ندارند وموجوداتی که انگل هستند از مواد هیومیکی هیچ بهره ای نخواهند برد و بالعکس با رشد سریع موجودات ذره بینی غیربیماریزا ، در تنگنا ومحدودیت شدید نیز قرار خواهند گرفت و قابلیت بیماری زدایی و قارچ کشی اسید های هیومیک ناشی از این مکانیزم می باشد. در همه خاکهای کشاورزی هیومیک اسید بطور طبیعی وجود دارد و درواقع ۸۰ درصد مواد ارگانیک خاک را تشکیل می دهد. میزان ایده آل مواد آلی در خاکهای کشاورزی بین ۶ تا ۶ درصد است. اما در سرزمین های خشک وکویری که کشور مان ایران نیز جزو این مناطق محسوب می گردد ، ماده آلی خاک و به تبع آن هیومیک اسید بسیار ناچیز بوده ، به طوریکه به جز نوار ساحلی شمالی، میزان ماده آلی خاک در اکثر نقاط کشور زیر ۱ درصد و در بسیاری از نقاط حتی زیر ۰/۱ درصد است . فقر خاکهای کشاورزی مناطق خشک و کم باران از مواد آلی و ارگانیک را می توان با افزودن مواد هیومیکی جبران نمود.

Humic Extracts:

امروزه هیومیک اسید در سراسر جهان مورد توجه خاص قرار گرفته است.درصنعت کاربردهای متنوع ووسیعی دارد. برای مثال در صنایع نفت برای کاهش چسبندگی گل حفاری مصرف می شود. همچنین در تصفیه فاضلاب های صنعتی جهت زدودن فلزات سنگین از جمله اورانیوم ،همینطور برای احیای خاکها وآبهای آلوده به مواد نفتی وسایر آلاینده های شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد. بعلاوه در تولید داروها و مکمل های دامی ونیز در تولید داروهای انسانی از این مواد بهره برداری می شود. اما مهمترین کاربرد آن در کشاورزی است. در کشورهای غربی با وجودیکه میزان ماده آلی درخاک نسبتا بالاست و همچنین خاک غالبا خنثی یا مختصری اسیدی است ودر چنین شرایطی هیومیک اسید کارایی کمتری دارد ، بازاستقبال از این مواد بسیار گسترده وروز افزون است. اسید های هیومیک از مواد های اولیه مختلفی با پایه های معدنی ، گیاهی و دامی مشتق شده و بیش از نیم قرن است که در صنایع مخلف کشاورزی ، دارویی ، غذایی و نفت مورد استفاده قرار می گیرند . در صنایع کشاورزی کشورهای توسعه یافته و در بیست سال اخیر، مصرف انواع کود های هیومیکی در مزارع و باغات و گلخانه ها توسعه چشمگیری داشته و سالیانه بالغ بر۲۰ درصد به میزان مصرف این مواد اضافه می گردد . مصرف کود های هیومیک در ایران در سالهای اخیر آغاز گردیده و به واسطه اثرات چشمگیر این خانواده از کود ها ، به سرعت در حال جایگزین شدن با کود های شیمیایی می باشند. مناسب ترین مواد اولیه برای تولید کود های هیومیک ، پایه معدنی آن بوده و از استخراج معادن لیگنیت و لئوناردیت تهیه می گردند . این معادن که از بقایای گیاهی مدفون شده میلیون ها سال پیش در زیر زمین تشکیل شده اند ، زمان کافی برای تغلیظ داشته و به واسطه قدرت بالای ایجاد کمپلکس و کلات کنندگی ، کلوئید های غنی از انواع ریز مغذی ها را ایجاد نموده اند.

جایگاه عمومیک اسید در دنیا

خاک بارورکشاورزی از ۶ بخش مجزا تشکیل شده که ۶۵ ٪ آنرا مواد معدنی ، ۲۵ ٪ رطوبت ، ۲۵ ٪ هوا و۵ ٪ باقیمانده را مواد آلی تشکیل می دهند. مینرالهای خاک را می توان به سه بخش ماسه (sand) ، سیلت (silt) و رس (clay) تقسیم کرد. از این سه بخش ، ماسه مطلقا چیزی برای تغذیه گیاه ندارد، سیلت که ساختاری بین ماسه ورس دارد از لحاظ مواد غذایی بسیار فقیراست ، لذا تقریبا همه مواد غذایی مورد نیاز گیاه را خاک رس ومواد آلی تامین می کنند. ماسه وسیلت گرچه کمکی به رشد گیاه نمی کند، اما وجودشان برای افزایش نفوذپذیری خاک ضروری است. اگر ماده آلی خاک کافی نباشد ذرات رس بهم چسبیده وازنفوذ پذیری خاک بشدت می کاهند وجای کمی برای آب وهوا باقی می گذارد ونیز گسترش ریشه را دشوار می کنند. مواد آلی وبخصوص هیومیک اسید که محصول نهایی هر ماده آلی است ، بار منفی خود را به ذرات رس منتقل نموده باعث می شود که آنها تا حدودی یکدیگر را دفع کنند واز چسبندگی آنها کاسته شود. به عکس نمکهای محلول ( NaCl وانواع کودهای شیمیایی ) با بار مثبت خود سبب چسبندگی بیشتر ذرات رس به یکدیگر شده و از نفوذ پذیری آن می کاهد. در کشور ما که میزان ماده آلی خاک حداقل و اکثرا زیر یک درصد است و نیز با شوری آب وخاک در سطح گسترده ای مواجه ایم ضرورت استفاده از مواد آلی هیومیکی بشدت احساس می شود.هیومیک اسید با سازوکارهای دیگری نیز به بهبود فیزیک خاک کمک می کند که بعدا به آن خواهیم پرداخت. اصولا هیومیک ها پیش از اینکه کود باشند اصلاح کننده خاک هستند . به این معنا که پلیمرهای هیومیک اسید شبیه یک چسب ارگانیک عمل می کند و ذرات مواد معدنی خاک را به هم می چسبانند. میکرو گرانولهای تشکیل شده نیز با کمک همین چسب به هم پیوند شده گرانولهای درشت تری ایجاد می کنند. وقتی این گرانولها درکنارهم قرار بگیرند ، همانند گلوله هایی که در یک لیوان قرار داده شوند ، بین خود فضای خالی ایجاد می کنند که به نفوذ بیشتر هوا ، آب وریشه کمک می کند، همچنین فضای مناسبی برای موجودات ریز اعم از میکروسکوپی و ماکروسکوپی ایجاد می کند. در صورت کمبود ویا فقدان هیومیک اسید خاک مستعد فرسایش می شود.

مواد ساختار فیزیکی خاک
تور ریش و پیرزنی
تاثیر هیومیک اسید بر رشد ریشه چنان واضح وشگرف است که در مواردی حجم ریشه را تا چند برابر افزایش می دهد. چنانکه می دانیم گیاهی که ریشه های وسیع تر وقویتر دارد سالم تر ومقاوم تر نیز خواهد بود. تقویت ریشه زایی با مکانیسمهای متعددی مرتبط است. او چنانچه قبلا ذکر شد اصلاح ساختار فیزیکی خاک فضای مناسبتری را برای نفوذ ریشه ایجاد می کند .ثانیة هیومیک اسید با افزایش نفوذ پذیری سلولهای ریشه به جذب بهتر موادغذایی و توسعه بیشتر گیاه کمک می نماید. از اینها گذشته ثابت شده است که هیومیک اسید با تولید بیشتر اسیدهای نوکلئیک واسیدهای آمینه تکثیر سلولی را در کل گیاه وبخصوص در ریشه ها افزایش می دهد. برای همه کشاورزان صرفه جویی در مصرف آب بسیار مهم بوده و با کاهش بارندگی و پائین رفتن سطح آبهای زیرزمینی اهمیت آن جدی تر گردیده است. این موضوع بخصوص برای مناطق خشک وکویری وبالاخص برای زمینهای شنی – ماسه ای که بر بسترهای شیبدار قرارگرفته اند بی نهایت اهمیت دارد. ما اینگونه زمینها را در مناطق کوهپایه ای وییلاقات کشور خود بسیار داریم .اینروزها که با بحران کم آبی عمومی مواجه هستیم هرعاملی که بتواند به حفظ رطوبت خاک کمک کند برای ما غنیمت است . مولکولهای هیومیک اسید با مینرالهای خاک پیوندی تشکیل میدهند وشبکه ای تورمانند ایجاد می کنند که مجموعا قادرند حجم نسبتا زیادی آب را در خود ذخیره نمایند.

حفظ رطوبت خاک
هرچه بافت خاک سبک تر باشد این تاثیر بیشتر است. بطوریکه آزمایشات نشان داده است درخاکهای شنی ماسه ای تا ۱۰۰ برابر معمول آب درخاک ذخیره می شود. اگر مایلید اثرات حفظ رطوبت هیومیک اسید را به سرعت مشاهده کنید می توانید از گیاهان گلخانه ای ویا از گلهای زینتی موجود درمنزلتان استفاده نمایید . نمونه جالب گیاهان زینتی حساس به کم آبی ، گیاه حسن یوسف است که در شرایط عادی بخصوص در تابستان به آبیاری روزانه نیاز دارد. با افزودن یک قاشق غذاخوری گرانولهای هیومیک اسید به خاک گلدان ملاحظه خواهید کرد که این نیاز به هفته ای دو بارکاهش خواهد یافت.
اهمیت میکروارگانیسمهای خاک برای رشد همه گیاهان فوق العاده زیاد است. بطوریکه از خاک استریل شده نمی توان محصول قابل توجهی برداشت کرد.موجودات ذره بینی خاک با ریشه گیاهان همزیستی وتبادل مواد غذایی دارند. بین ۱۵ تا ۲۵ درصد ماده آلی تولید شده درفتوسنتز که از ریشه ترشح شده ،دراختیاراین موجودات ریز قرار می گیرند . به این موجودات ذره بینی که عمدتا از رده قارچهای میکروسکوپی هستند فلورخاک گفته می شود . هرگیاهی فلور ویژه خود را دارد وضمن اینکه آنها را تغذیه می کند متقابلا نیز محصولات تولید شده آنها نظیر هورمونها ، آنزیمها، آنتی بیوتیکها و دیگر ترکیبات را جذب می نماید . اگر با ذره بین به تارهای کشنده ریشه نگاه کنید انبوهی از رشته های نخ مانند سفید را ملاحظه خواهید کرد که ریشه را در بر گرفته اند. اینها همان قارچهای همزیست هستند که درازای مواد غذایی که از ریشه جذب می کنند کمکهای متعددی به گیاه می نمایند. مثلا با ترشح آنتی بیوتیک از نفوذ میکروبها وقارچهای بیماریزا وحتى نماتدها به ریشه جلو گیری می کنند. گروه دیگری از موجودات ذره بینی دائما در حال تجزیه پسمانده های گیاهی وکودهای آلى وشیمیایی هستند و آنها را به ترکیبات ساده قابل جذب برای ریشه تبدیل می کنند .بسیاری از این موجودات ذره بینی با ترشح مواد اسیدی به انحلال وآزاد سازی میکرو المنتهای خاک کمک می کنند.

تسریع رشد باکتریهای مفید خاک
حال که اهمیت میکرو ارگانیسم ها تا حدودی روشن شد باید اضافه کنیم که هیومیک اسید خوراک وهمچنین محرک رشد آنهاست. هیومیک اسید با افزایش نفوذپذیری دیواره سلولی و نیز با تسریع در تولید پروتئینها واسیدهای نوکلئیک در درون سلول ونیز با مکانیسمهای متعدد دیگری که هنوز کاملا درک نشده اند به رشد و تکثیر هر موجود زنده ای کمک می کند . تاثیر آن بر رشد میکرو ارگانیسمهای مفید موجود در خاک که عمدتا از قارچها هستند بخصوص بیشتر است. ممکن است این سئوال برای خواننده پیش بیاید که آیا هیومیک اسید به رشد و تکثیر میکروبها وقارچهای بیماریزا هم کمک می کند؟ پاسخ منفی است. دلیلش این نیست که هیومیک اسید همانند یک موجود هوشمند دوست را از دشمن تشخیص میدهد، اما به دلیل اینکه هیومیک اسید محصول قارچها و باکتریهای غیر بیماریزا است با نیازهای فیزیولوژیکی اینگونه موجودات نیز سازگاری بیشتری داشته ، نتیجتا به رشد و تکثیر آنها کمک می کند. نتیجه نهایی اینکارتنگ شدن میدان فعالیت میکروارگانیسمهای پاتوژن (بیماریزا) است. همه ما کما بیش با ریزوبیومها یعنی باکتریهای کوچکی که در ریشه گیاهان زیست می کنند آشنا هستیم . اینها نقش بسیار مهمی درجذب وتثبیت نیتروژن هوا دارند . اگر اینها وگروه دیگری از باکتریهای مشابه اشان که خارج از ریشه ودر خاک زندگی می کنند (ازتوباکترها) نبودند ، کشاورزی امکان پذیر نبود. چون اینها تنها موجوداتی هستند که قادرند نیتروژن را از هوا دریافت نموده ودرخاک تثبیت نمایند . هیچ گیاهی قادر به جذب مستقیم نیتروژن از هوا نیست. در یک هکتار خاک بارورکشاورزی حدود ۱۲۰۰ کیلوگرم باکتری ، حدود ۳۵۰۰ کیلوگرم قارچ میکروسکوپی ، حدود ۱۶۰۰ کیلوگرم حشرات وکرم خاکی و بالاخره حدود ۲۵۰۰ کیلوگرم ریشه انواع گیاهان وجود دارد . با این حساب ملاحظه می کنید که خاک دنیای شلوغ وفعالی است .دانشمندان معتقدند که در طبیعت هیچ اکوسیستمی پیچیده تر وناشناخته تر از خاک وجود ندارد. حتی شناخت ما از اعماق اقیانوسها بسیار بیشتر از آن چیزی است که از خاک می دانیم .
آزاد سازی مواد معدنی با روشهای مختلفی انجام می شود .اولا هیومیک اسید به دلیل دارا بودن ساختار اسیدی (۵- ع =PH) مستقیما می تواند عناصر مختلف را از مواد معدنی آزاد کرده و به خود جذب نموده و در زمان مناسب در اختیار ریشه قرار دهد. ثانیا هیومیک اسید خوراک ومحرک رشد میکرو ارگانیسمهای مفید خاک است وهمچنان که ملاحظه کردید آنها نیز به روشهای گوناگون به آزاد سازی عناصر درخاک کمک می کنند .لازم به ذکر است که تنها وجود عناصر درخاک ضمانتی برای جذب آنها نیست. در واقع بسیاری از مواد معدنی نظیر اکسیدها ، کربناتها وسولفیدها مطلقا قابل جذب برای گیاه نیستند. به همین دلیل ممکن است شما گیاهی را روی معدن آهن بکارید و با کمال تعجب مشاهده کنید که دچار کمبود آهن است. دلیلش این است که معادن آهن اکثرا از اکسید غیر قابل جذب تشکیل شده اند. مهمترین ترکیب قابل جذب معدنی برای گیاهان سولفات عناصر فلزی می باشد. با این حساب هیومیک اسید بطور مستقیم و غیر مستقیم به رهاسازی و برداشت بهترعناصر کمک می کند.

اخلال و آزادسازی عناصرار و میکرو
افزایش مقاومت نسبت به شوری
شوری آب وخاک از معضلات بزرگ در کشاورزی ماست . درست است که بعضی گیاهان و درختان نظیر پسته شوری مختصر را تحمل می کنند اما تحمل این گیاهان نیز محدود است. متاسفانه گیاه نه قدرت جذب انتخابی نامحدود ونه سیستم دفعی موثر برای خلاص شدن از شر ترکیبات نا خواسته را دارد. لذا درمقابل تهاجم نمکهای محلول از جمله کودهای شیمیایی NPK بی دفاع است. ترکیبات ارگانیک موجود در خاک همانند یک اسفنج عمل کرده بسیاری از املاح محلول از جمله کلرور سدیم را به خود جذب می نمایند ودر موقع لزوم دراختیار گیاه قرار می دهند. در مورد سدیم که تقریبا هیچ گیاهی به آن نیاز ندارد برداشتی ازهیومیک اسید صورت نمی گیرد ولذا هیومیک اسید بتدریج اشباع شده و کارایی خود را از دست میدهد به همین دلیل باید توجه داشته باشیم که حتی خاکهای غنی از مواد الی هم تحمل محدودی برای شوری دارند.
سرمازدگی نیزازمشکلات شایع در مناطق خشک وکویری است که بدلیل کمبود رطوبت واختلاف شدید دمای شب و روز ایجاد می شود.هرسال بخش زیادی از محصولات کشاورزی ما به این دلیل از بین می رود. تا بحال هیچ راه حل قاطع وجامعی برای این مشکل یافت نشده است. اما هیومیک اسید با سازوکارهایی که ذکر خواهد شد می تواند تا حدودی مانع سرمازدگی شود.

افزایش مقاومت
مکانیسم نخست مربوط می شود به افزایش فعالیت میکروارگانیسم های خاک که خودبخود سبب گرم شدن خاک در اطراف ریشه می شود. اگرچه چرخش شیره گیاهی دردرون آوندها درفصل زمستان کند و بطئی است اما همین چرخش کند هم می تواند تا حدودی گرمای ریشه را به سرشاخه ها منتقل کند . دومین سازوکار مربوط می شود به حفظ بیشتر رطوبت خاک که بدلیل بالابودن گرمای ویژه آب مقدار کالری بیشتری در درون خاک ذخیره می شود. در طول روز آفتاب به سطح زمین می تابد و آن را گرم می کند ودرشب خاک خشک بسرعت گرما را از دست می دهد. اما خاک مرطوب که مقدار بیشتری کالری ذخیره کرده است آهسته ترخنک می شود ، درنتیجه احتمال سرمازدگی کاهش می یابد. سومین سازوکارهیومیک اسید برای مقابله با سرمازدگی اینست که رنگ تیره ای به خاک میدهد و درنتیجه انرژی خورشیدی بیشتر به خاک جذب می شود. از همه اینها گذشته هیومیک اسید وفولویک اسید متابولیسم درون سلولی را افزایش داده و با این مکانیسم هم به مقابله با سرما کمک می کند.
حفظ رطوبت خاک با ساز وکارهای متفاوتی انجام می شود. قبلا دیدیم که هیومیک اسید با اصلاح فیزیکی و بهبود دانه بندی خاک فضای بیشتری برای نفوذ آب ایجاد می کند. بعلاوه مولکولهای هیومیک اسید با مولکولهای آب پیوندی تشکیل می دهند که تا حدود زیادی مانع از تبخیر آب می گردد. از اینها گذشته مولکولهای فولویک اسید ( بخش ریز مولکول از هیومیک اسید) که به درون بافتهای گیاهی نفوذ می کنند با پیوند شدن به مولکولهای آب تعریق وتعرق گیاه را کاهش داده به حفظ آب در درون گیاه کمک می کنند.

فزایش مقاومت نسبت به کم آبی
مسمومیت گیاهان در جریان کوددهی به دلایل مختلفی پیش می آید. گاهی کود داده شده استاندارد نیست و مثلافلزات سنگین اضافی دارد وسبب مسمومیت گیاه ومتعاقب آن آسیب دیدن مصرف کننده حیوانی وانسانی می شود. اما در اغلب موارد مسمومیت ناشی از مصرف مقدار اضافی کود ویا بی موقع مصرف کردن آن پیش می آید. از اینها گذشته مسمومیت در جریان سم پاشی ، مصرف علف کش ویا سمومی که از موجودات زنده (مثلا آفلا توکسین) ترشح می شوند، ایجاد می شود. هیومیک اسید در همه موارد فوق میتواند کمک کننده بوده و از آسیب دیدن گیاه ،حیوان ویا انسان تا حدود زیادی پیشگیری کند. به همین دلیل هیومیک اسید را نه تنها در کشاورزی بعنوان اصلاح کننده خاک بکار می برند بلکه درسالهای اخیر کاربردهای وسیعی درتصفیه فاضلابهای صنعتی ونیز احیای زمینهای آلوده به مواد شیمیایی (نفتی ورادیو اکتیو و… پیدا کرده است. این توانایی ها بیشتر ناشی از ساختار شیمیایی این مولکولهای بی نظیر است. بدلیل وجود شاخه های جانبی متعدد درفرمول گسترده آن امکان ترکیب شدن با انواع کاتیونها و آنیونهای مختلف وجود دارد. جالب اینست که با کاتیونهای فلزات سنگین ایجاد ترکیبات نامحلولی می کنند که به هیچ وجه قابل جذب توسط گیاه وموجودات زنده دیگر نیست. از طرف دیگر بسیاری از سموم که ترکیبات آلی – معدنی با وزن مولکولی کم هستند با پیوند شدن به شاخه های جانبی هیومیک اسید غیرفعال شده از تاثیر منفی آنها بر محیط زیست بشدت کاسته می شود. برای مثال خاکهای مناطق پسته خیز ما اکثرا آلوده به قارچهای خاکزی flavus ، Aspergillus و parasiticus می باشند که سمی به نام آفلا توکسین را تولید می کنند.
همچنانکه می دانید این آلودگی علاوه بر زیانهای زیست محیطی تا بحال خسارات سنگینی به بازار صادراتی پسته ایران وارد کرده است.هیومیک اسید در اینجا نیز ابزار خوبی برای مهاراین آلودگی بدست می دهد و با دو مکانیسم درکنترل این مشکل نقش دارد. اول اینکه سبب تحریک رشد وتغذیه قارچهای مفید شده و با افزایش جمعیت آنها، رقابت ایجاد شده و موجب می شود که قارچهای بیماریزا توان مقابله نداشته و تولید آنها کم شود و بتدریج از میدان خارج شوند. از طرف دیگر با مکانیسم هایی که ذکر شد هیومیک اسید، سم حاصل از این قارچها را جذب کرده و با آن ترکیب نامحلولی تشکیل میدهد که توسط گیاه وسایر موجودات زنده قابل جذب نیست و به این شکل آفلا توکسین را مهار می کند . لازم به ذکر است که آفلا توکسین شدید سمی وسرطانزا (سرطان کبد ) می باشد و کنترل آن در بهبود کیفیت پسته وسلامت خاک وگیاه بسیار حیاتی است.| چنانکه اشاره شد بسیاری از مسمویتها در رابطه با کوددهی زمانی ایجاد می شود که یا کوداضافی مصرف کرده باشیم ویا در زمان نامناسب آنرا بکار ببریم . بخاطر داشته باشید که خطر بیش از حد بودن عناصر بیشتر از کمبود آنهاست .تازمانی که بشرتنها از کودهای آلی استفاده می کرد، مشکل بیش بود چندان مطرح نبود . اما درعصر کودهای شیمیایی که غالبا نمکها ی محلول در آب هستند خطر مسمومیت گیاه بر اثر بیش بودها جدی تر است. دراین موارد نیز هیومیک اسید همچون مخزنی اسفنجی کودهای اضافی را بخود جذب کرده و در زمان مناسب دراختیار ریشه قرار می دهد. ملاحظه می کنید که هیومیک اسید ابزارخطا پوشی است که در موارد بسیاری می تواند به کمک کشاورز ویا کارشناس کشاورزی بیاید. اما نباید فراموش کرد که خود هیومیک اسید نیز اگرخیلی بیش از حد مورد نیاز مصرف شود بدلیل همراه داشتن مقادیر نسبتا زیادی مواد معدنی می تواند مشکل ساز باشد. لذا همیشه به مقادیر توصیه شده توسط سازنده ویا کارشناس کشاورزی توجه کنید.
بر خلاف کودهای شیمیایی که دوام اثر ناچیزی دارند و به شکل های مختلف نظیر تجزیه ، تبخیر ، تصعید ، آبشویی ویا تثبیت از دسترس گیاه خارج می شوند،هیومیک اسید پایداری بی نظیری دارد. تنها میکرو ارگانیسم های مفید خاک می توانند آن را بعنوان منبع انرژی مورد استفاده قراردهند ونیزوجود مقادیر بیش از حد نمکهای محلول درخاک چه از کودهای شیمیایی اضافی وچه آلاینده های خاک نظیر نمک (NaCl) می تواند هیومیک اسید را اشباع کرده و بطور موقت ویا دائم از کار بیاندازد. از اینها که بگذریم هیومیک اسید همانند یک کاتالیزور درنقل وانتقال عناصر از خاک به گیاه بطور دائم عمل می کند ، اما خودش مصرف نمی شود . بعلاوه تبخیر ، تصعید ، آبشویی ویا تثبیت هیچ کدام شامل این مواد بی نظیر نمی شود . به همین دلیل اغلب بخش مهمی ازهیومیک اسید مصرف شده برای سالهای بعد باقی می ماند. اگر به مقدار کافی هیومیک اسید دریک فصل به خاک دادید، به احتمال زیاد نیازی به مصرف مجدد آن درفصل بعد وجود ندارد. با این حال دراین مورد نظر کارشناسان کشاورزی را جویا شوید.

دوام و ماندگاری بالای خاک
افزایش مقاومت را در مقابل انواع باری کا کاهش مصرف سموم
افزایش مقاومت گیاه توسط هیومیک اسید نیز ساز وکارهای متعددی دارد. شاید مهمترین آنها رشد و تکثیر سریع موجودات ذره بینی مفید خاک باشد که هم بصورت رقابتی فضا را برای میکرو ارگانیسم های بیماریزا نا مساعد می کنند وهم با آنتی بیوتیکها وآلکالوئیدهای تولیدی خود آنها را از بین می برند. جالب است بدانید که نخستین آنتی بیوتیکهایی که درطب به کار رفت مانند پنی سیلین ، استرپتومایسین، انکو مایسین و..همگی از قارچهای خاکزی گرفته شده اند. این قارچها آنتی بیوتیکهای تولیدی را برای مقابله با دشمنان خود بکار می برند. جذب آنها توسط ریشه این امکان را به گیاه می دهد که با برخی از مهاجمین روی سطح خاک نیز مبارزه کند. قبلا اشاره شد که میکرو ارگانیسم های خاکزی و بخصوص قارچهای میکروسکوپی لایه نازکی را دراطراف ریشه گیاهان ایجاد می کنند که بعنوان محافظ ریشه در مقابل میکرو ارگانیسم های مزاحم وحتی نماتدها عمل می کند. از همه اینها که بگذریم افزایش ضخامت دیواره سلولی نفوذ عوامل آسیب رسان را کاهش می دهد . ازدیاد حجم ریشه ها نیز که با واسطه هیومیک اسید ایجاد می شود، سبب بهبود جذب همه عناصر وبالا رفتن مقاومت درونی گیاه در مقابل بیماریها می شود.

افزایش سرعت جوانه زنی بذر
هیومیک اسید محرک شناخته شده ریشه زایی است. به همین دلیل درنهالستانها مقدار اندکی (کمتراز ۲۰ گرم) گرانول هیومیک اسید را در چاله کاشت نهال می ریزند و با خاک مخلوط می کنند. همچنین برای تحریک رشد بذر می توان آن را با هیومیک اسید ویا فولویک اسید ۲ در صد آغشته کرد (بذرمال) . مهمترین سازوکارمحرک ریشه زایی، افزایش متابولیسم ونیز نفوذ پذیری جدار سلول ها نسبت به آب و مواد غذایی می باشد. بعلاوہ گرم نگهداشتن خاک وحفظ رطوبت نیز ممکن است در این جریان نقش داشته باشد.

متعادل سازی PH
هیومیک ها ساختار اسیدی داشته ولذا برای خاکهای قلیایی که بیشتر زمینهای کشاورزی در کشور ما را شامل می شود به کاهش قلیایی خاک کمک می کند .بعلاوه با تحریک رشد تیوباسیلوس ها و تولید اسید سولفوریک درخاک نیز می تواند به این منظور کمک کند.همچنان که می دانید جذب عناصر وبخصوص میکرو المنتها درخاکهای قلیایی با مشکل جدی روبرواست. کمبود عناصری مثل آهن ، روی و مس در زمینهای قلیایی بسیار شایع است که دلیل آن تشکیل کمپلکس های نامحلول این عناصر درزمینهای قلیایی است .هیومیک اسید سوای آنکه خود ذخیره خوبی ازمیکرو المنتها را دربردارد، به آزاد سازی وجذب بهترعناصر تثبیت شده نیز کمک می کند(نقش کلاتوری ). از اینها گذشته هیومیک اسید در تغییرات شدید PH نقش ضربه گیر (بافر) را ایفا نموده و از اینکه اسیدیته ویا قلیایی خاک سریعا تغییر کند جلوگیری می نماید .درغیراینصورت بسیاری از موجودات زنده خاکزی دراین نوسانات تلف خواهند شد.
شاید مهمترین خصیصه هیومیتها سازگاری آنها با محیط زیست باشد. این ویژگی بخصوص دردهه اول قرن ۲۱ که کل جامعه بشری درگیر مشکلات زیست محیطی است جاذبه بیشتری به آن می دهد .همچنان که قبلا نیز ذکر شد ،هیومیک اسید از مواد آلی طبیعی (عمدتا گیاهی) وبا واسطه میکرو ارگانیسم های خاک طی یک فرایند بسیار طولانی ساخته می شود.هر نمونه خاک کشاورزی کم یا بیش محتوی این مواد است. آنچه بعنوان اصلاح کننده خاک ویاکودهای هیومیکی دربازار عرضه می شود نیز قاعدتا منشاء طبیعی داشته ونوعی هوموس است که از جنگلهای باستانی به جای مانده و پس از فرآوری وتغلیظ عرضه می شود. هنوزهیچکس موفق به تولید مصنوعی این مواد نشده است. لذا افزودن کودهای هیومیکی به خاک درواقع اضافه کردن آن چیزی است که باید درهرخاک کشاورزی وجود داشته باشد. قبلا اشاره شد که خاکهای کشاورزی ما در اغلب نقاط فقر مواد ارگانیک دارند.هیومیک اسید که خود محصول نهایی هرکود آلی می باشد، اگر به اندازه مناسب ودرفصل مناسب داده شود با مکانیسم هایی که قبلا ذکرشد می تواند کمبودهای تغذیه ای گیاه را مرتفع سازد. امروزه بسیاری از آبهای سطحی اعم از رودخانه ها ، دریاچه ها و دریاها ونیز بخش مهمی از آبهای زیر زمینی به انواع سموم وکودهای شیمیایی آلوده شده اند . این آلودگی به سرعت به مصرف کنندگان اعم از حیوان یا انسان منتقل می شود.هیومیک ها توانایی جذب همه این آلاینده ها را دارند و با آنها کمپلکس های نامحلولی تشکیل می دهند که از خطرات آنها برای محیط زیست به نحو بارزی می کاهد. بخاطر این خصوصیتهاست که امروزه در کشت های ارگانیک از ترکیبات هیومیکی در سطح گسترده ای استفاده می شود. چنانچه احتمالا مطلع هستید مصرف کودهای شیمیایی در اینگونه کشت ها اکیدا ممنوع است. برخی از این موضوع نگرانند که ترکیبات هیومیکی محتوی فلزات سنگین و یا ترکیبات آلی زیان بخش نظیر بنزن باشند. دراین مورد باید متذکر شویم که هیومیک اسید با فلزات سنگین کمپلکس های نامحلولی ایجاد می کند که به هیچ وجه قابل جذب نیستند.درمورد بنزن وسایر ترکیبات آلی خطرساز نیز باید گفت که از این بایت هم جای نگرانی نیست. اگرچه در ساختار هیومیک اسید ترکیبات آروماتیک نیز وجود دارند، ولی اینها آزاد نیستند و در پیوند محکمی با سایر ترکیبات آلیفاتیک ومعدنی پلیمری را می سازند که ترکیب یگانه ای است وشباهت به هیچ یک از اجزای سازنده اش ندارد .

سازگار با طبیعت و حافظ محیط زیست
ماه حفظ توازن خان
مساله توازن بحث بسیار مهم و پیچیده ای است . دیر زمانی نیست که دانشمندان دریافته اند که تنها تامین عناصر مورد نیاز گیاه برای رشد و سلامت آن کافی نیست ، بلکه تامین متوازن عناصر بسیار مهمتر است. تا زمانی که بشر از کودهای آلى (حیوانی و گیاهی برای تقویت خاک استفاده می کرد این مشکل وجود نداشت. چرا که کودهای ارگانیک خود مشتق از موجود زنده دیگری بودند و نوعی تعادل زیستی در خود داشتند ودرنهایت به افزایش مواد هیومیکی کمک می کردند . مشکل از آنجا پدید آمد که از اوایل قرن بیستم مصرف کودهای شیمیایی شروع شد. این کودها میزان تولید را در کشاورزی آنچنان بالا بردند که نه تنها قحطی ها وگرسنگی ها به فراموشی سپرده شدند بلکه دراین اواخر اضافه تولید مشکل برخی از کشورهاست .اما این پیشرفت به قیمت برهم خوردن توازن عناصر در خاک میسر شد.
افت کیفیت محصولات کشاورزی واقعیتی است که همه به آن معترفند و آزمونهای متعدد آن را اثبات کرده است. برای مثال غلات امروزی نسبت به محصولات مشابه نیم قرن پیش بین ۳۰ تا ۵۰ درصد مینرال کمتری دربر دارند. اگر در نظر بگیرید که این کمبودها به سرعت به حیوانات پرورشی وخودانسان منتقل می شود، خواهید دید که قربانی اصلی دخالتهای بی حد و حصر در طبیعت خود انسان است. دراینجا نیز هیومیک اسید با مکانیسمهای متعددی که قبلا اشاره شد به جذب بهتر مینرالها وبهبود کیفیت محصول کمک میکند. علاوه برآنچه قبلا ذکر شده است باید اضافه کنیم که هیومیک اسید با بهبود تولید قند ، پروتئین و ویتامین درگیاه ونیز تاثیر مثبتی که برجنبه های مختلف فتو سنتز دارد نیز محتوای غذایی محصولات کشاورزی را افزایش می دهد . پیش تر گفته شد که هیومیک اسید سبب تقویت دیواره سلولی می شود. با این مکانیسم نفوذ پذیری محصولات نسبت به قارچهای فاسد کننده درهمه موارد اعم از غلات ، میوه جات وسبزیجات کمتر شده و خاصیت انبارداری افزایش می یابد.

ارتقاء و بہود کیفیت محصول هیومیک
اسید بهترین کلاتور طبیعی از
کلاتورها ( chelates) ترکیبات آلی هستند که بواسطه ساختارهای ویژه شیمیایی خود می توانند درنقل وانتقال عناصر فلزی از خاک به ریشه گیاه بعنوان واسطه عمل کنند. قبلا اشاره شد که غالب مواد معدنی نظیر اکسیدها ، کربناتها وسولفیدها برای گیاه قابل جذب نیستند و سولفاتها هم قابلیت جذب محدودی دارند. نقش هیومیک اسید خاک از یک طرف انحلال وجذب عناصر نامحلول از خاک وازطرف دیگر حفظ و نگهداری این عناصر درخود وانتقال آن در زمان مناسب به ریشه گیاه است. به این عمل تبادل کاتیونی نیز گفته می شود. وقتی گفته می شود که هیومیک اسید ظرفیت تبادل کاتیونی خاک یا(Cation Exchange Capacity) مختصرا CEC را افزایش میدهد اشاره به همین توانایی آن می باشد. امروزه کلاتورهای مصنوعی متعددی درصنایع شیمیایی تولید وجهت انتقال کاتیونهای مختلف به گیاه مورد استفاده قرار می گیرد.همه شما نامهای اختصاری EDTA و EDDHA راشنیده اید. اینها نمونه ای از کلاتورهای مصنوعی گرانقیمت هستند که کاربردشان در کودهای شیمیایی مرسوم است. اما خودشان نوعی آلاینده محیط زیست محسوب می شوند و کاربردشان درکشتهای ارگانیک اکیدا ممنوع است. اما هیومیک اسید وبرخی ترکیبات درونی آن نظیر فولویک اسید ضمن اینکه نقش کلاتوری خوبی ایفا می کنند، برای محیط زیست هیچ گونه ضرری ندارند.